फक्त दोनच मिनिटं !

तीन चार वर्षांपूवीची गोष्ट. मैसूरहून बंगलोरकडे बसने येत होतो. उशीर झाला होता. केम्पेगौडा बस स्थानकात पोचताच टॅक्सी करून १० वाजताचं विमान पकडायचा बेत होता. बंगलोरचा विमानतळ शहरापासून लांब आणि जाण्याच्या रस्त्यावर फ्लाय ओव्हर ची कामे चालू असल्याने प्रचंड रहदारी आणि वाहतुकीची कधीही होणारी कोंडी हा त्यावेळी तिथला वर्तमान होता. त्यामुळे वेळेचे गणित पाहता आमचा “धाडसी” बेत फसणार असे दिसू लागले होते. बस स्थानकात पोचली. टॅक्सी उभी होतीच . आम्ही घाई घाईने टॅक्सीत बसलो आणि चालकाला लगेच निघण्याची आज्ञा केली. “Difficult to get flight Saar” खास दक्षिणात्य शैलीत त्यानं नाट लावला आणि ‘आता तुमचा भवितव्य चालक म्हणून माझ्या हातात आहे’ असा संकेत दिला. इकडे आम्ही हवालदिल झालेलो! रहदारीच्या कोन्डीमधून वाट काढत आमची टॅक्सी हळू हळू पुढ सरकत होती. “वाहन उदयोगाच्या भरभराटीशी आपली भरभराट निगडीत आहे, पण त्यान निर्माण होणार्या समस्येचा आपण अनुभव घेत आहोत” माझा सहकारी म्हणाला. “आपलं पोट भरण्यासाठी उद्योग करायचा आणि त्यातून निर्माण होणार्या समस्या सोडवण्यासाठी पुनः आणखीन उद्योग करायचा असं चक्र असतं - याला जीवन ऐसे नाव !” मी प्रतिक्रिया दिली. इकडे गुगल मॅप वर मी सारखा लक्ष ठेवून होतो, काळ काम आणि वेगाची गणिते करत! आम्ही आता १० मिनिटात पोचणारच होतो आणि तेही विमानाच्या अगदी वेळेत, तेव्हढ्यात आमच्या चालकाचा फोन वाजला. त्यान गाडी आज्ञाधारकपणे बाजूला घेतली. त्यानं नियम पाळला याचं मलाच कौतुक वाटलं अगदी त्याही परिस्थितीत; “just two minutes Saar” त्यान माहितीवजा विनंती केली. काल ही एक मिती असून ती सापेक्ष आहे असं भौतिक शास्त्र सांगतं त्याचा अनुभव यायला सुरुवात झाली. आमच्या घड्याळाचा वेग आणि आमच्या चालकाच्या घड्याळाचा वेग अचानक जुळेना! त्याची २ मिनिटे आणि आमची, किंबहुना विमान कंपनीची दोन मिनिटे यात चांगला १० मिनिटांचा फरक पडला आणि आमचे विमान अखेरीस चुकलेच!
गजराच्या घड्याळात स्नूझ ची सोय करणाऱ्या तंत्रज्ञाला नक्कीच परीतोषके मिळाली असतील. पण त्यानं एक सोय झालीय, पहाटे (पहाटे म्हणतोय कारण ‘मी नेहमीच पहाटे उठतो’ असं प्रत्येकाचं मत असतंच!) गजर झाल्यावर हे लक्षात येते की आपण आत्तापर्यंत पाहतोय ती स्वप्ने आहेत आणि ती बहुतेक साकार होणारी नाहीत! मग उगाच धावपळ कशाला? त्यामुळे लगेच उठण्यापेक्षा “उठुयात दोन मिनिटात” असं म्हणून उरलेलं स्वप्न लवकर पूर्ण करण्याची घाई करता येते. कधी कधी घड्याळ थकते पण आम्ही त्याचा गजर पुढे पुढे करायला थकत नाही! अगदी कडेलोट झाल्यावर बायकोच्या तीव्र हाकेने झोपमोड होते आणि मग ठरवलेले व्यायामाचे बेत रद्द झाल्याबद्दल किंवा उशीर झाल्याबद्दलचा आपल्यावरचाच राग काढायला आपण सावज शोधू लागतो. मग आपल्याला समोर येईल ती व्यक्ती, मध्ये येणारा कोणताही प्राणी, पूर्णपणे निर्जीव असलेली कोणतीही वस्तू चालते, अगदी ज्या घड्याळानं प्रामाणिक प्रयत्न केले ते घड्याळसुद्धा!. वर राग शांत करताना “उद्या काय वाट्टेल ते झालं तरी वेळेत उठुयात” असा निग्रह करण्यास आपण मागे पुढे पहात नाही. 
कधी एखाद्या संगीताची मैफल रंगात आलेली असते, अगदी अनपेक्षितपणे. आणि आपण कोणाला तरी भेटायची वेळ देउन ठेवलेली असते, कोणत्यातरी अकल्पित दडपणाखाली. निघायची वेळ होते, पण रंगत आलेल्या कार्यक्रमातून उठून जाववत नाही. “जाउ दोन मिनिटांनी” असा म्हणत आपण थांबतो त्या कार्यक्रमात, वेळेची मर्यादा संपण्याची वाट पाहत आणि मग निरोप पाठवतो, “जमत नाही” म्हणून!
जवळच्या कोणाच्या तरी श्रद्धांजली सभेत “दोन मिनिटे शांत उभं राहण्याची विनंती” असते त्या व्यक्तीच्या आठवणी दाटून येतात, ती दोन मिनिटं अपुरी पडतात, पुढची सूचना मिळताच ‘लोकापवाद नको’ म्हणून आपण सर्वांबरोबर पुढच्या कार्यक्रमात सहभागी होतो.
आपल्या सर्वांच्याच आयुष्यात येणारी अशी अनेक “दोन मिनिटं”. कधी त्यामुळे आपल्यालाला हवं ते फळ अचानक मिळतं पण बर्याच वेळेस काहितरी घोटाळाच मांडून ठेवलेला असतो. वास्तविक दोष त्या दोन मिनिटांचा नसतो. “टू बी? ऑर नॉट टू बी?” हा प्रश्न ज्या क्षणी पडतो तो खरा घातक क्षण. या जगात बहुपर्यायी प्रश्न हे बहुतेक अस्तित्वात नसतातच. प्रश्नाचं उत्तर म्हणून असणारे पर्याय हे नेहमीच “टू बी? ऑर नॉट टू बी?” या दोन प्रश्नाचं उत्तर द्यायला मदत करणारे त्या त्या निर्णयाचे परिणाम असतात. कोणत्याही जटील प्रश्नाच्या मुळाशी माझ्या मते फक्त दोनच प्रश्न असतात “टू बी? ऑर नॉट टू बी?” ते सोडवले तर कोणताही प्रश्न किचकट ठरत नाही!
-सत्यजित चितळे