नुकतच एका मित्रान त्यानं काढलेल्या छायाचित्रणाचा संकलन फेसबुकवर शेअर केल. दवबिंदू आणि पर्जन्याबिंदुच फार सुंदर चित्रण त्यानं केलंय. त्याचे फोटो बघताना पाण्याच्या अनुभवलेल्या रुपात मी हरवून गेलो.
थंडीत धुक्याच्या रुपात दिसणारं वायुरूप पाणी, थंडीचा कडाका वाढवणारं पण उघड्या अंगाला किंचित उब देणार धुकं, ते द्रवरूप झालं कि पाना पानांवर जमा होणारे दवबिंदू- पाण्याच्या स्वाभाविक गुणधर्मानुसार गोलाकार मोत्याच्या टपोऱ्या गेन्दांसारखे, पानांचा रंग आणखीनच खुलवणारे! पावसाळ्यात पडणारे पाण्याचे टपोरे थेंब, कधी भुरभूर तर कधी नखशिखांत भिजवून टाकणारे, कधी गोठून गारांच्या रूपात बरसणारे; मातीत मिसळून जीवन देणारे पाणी, त्याच मातीच्या कणांना सामावून घेऊन गढूळ रंगात वाहणारं पाणी! मानसानं धरणाच्या रूपात अडवल्यावर विस्तीर्ण जलाशयाचं रूप घेणारं, मनाला सुखावणार पाणी; पूजेच्या आधी आचमन करताना हातात घेतलं की मनात उदात्त भाव प्रसवणारं पाणी, साक्षात तेजाचा अवतार असणाऱ्या प्रकाशाचं पृथक्करण करून त्याच्या रंग छटा दाखवण्याचा सामर्थ्य असलेल पाणी! उंचावरून धबाबा कोसळणाऱ्या धबधब्यातील धारेपासून विलग होणारे पाण्याचे थेंब, धरणातून उगम पावणाऱ्या बंद नलिकेतून वाहत जाऊन आपली उर्जा टर्बाइनला मुक्तपणे बहाल करणार पाणी! तोंडात घेववत नाही पण नजर ठरत नाही अस विशाल रूपातलं लाटा पालावणार समुद्राच पाणी! जीवनाचा मुख्य आधार असलेलं हे एक महाभूत.
याचा एक महत्वाचा गुणधर्म हा की याला स्वत:चा असा रंग नाही, वेगळी अशी स्वत:ची चव किंवा वास नाही. प्रत्येकाच्या शरीरात त्याचा वास आणि एक स्त्रोत असलेला. प्रवाह हा याचा धर्म पण प्रत्येक व्यक्ती एक जलकुंभ असावा असा दुहेरी गुणधर्म असलेल हे एक महाभूत.
जीवन प्रवाही असावं कारण तो जलतत्वाचा धर्म आहे, माणसाला प्रवाहित होताना अनेक माणसं म्हणजेच जलकुंभ भेटावेत हा निसर्गनियमच. सर्वच व्यक्तीमधला जलस्त्रोत हा मुळात रंगहीन, पण संस्कारांचं अमृत किंवा वृथा अभिनिवेशाचं आणि किल्मिशाच विष यापैकी एक मिसळलेला. जीवनाच्या प्रवासात संपूर्ण अमृतकुंभ भेटणं हा एक दुर्मिळ योगायोगच. काही कुंभ नुसतेच तात्कालिक तहान भागवणारे तर काही चक्क विषाचे! घोट घेतल्याशिवाय आणि चव घेतल्याशिवाय कळत नाहीत असे. समाजात मिसळताना असा विषाचा घोट प्रसंगी घेतलाच तर तीन उपाय उरतात. त्याचा दाह सहन न झाल्यामुळे ते सांडत फिरावं आणि आणखीन पसरावावं हा पहिला मार्ग, ते विष उरी बाळगून दूर एकांतात निघून जाणं हा दुसरा तर आपल्यातील अमृत्तत्वानं ते विष पचवून टाकून त्या विषाचं अमृतात परिवर्तन करणं हा तिसरा.
हा तिसरा मार्ग महाकठीण, ती एक साधनाच आहे. पण आपल्यातील साध्या जाल्स्त्रोताचा अमृतघट बनवण्याची ईश्वरदत्त प्रेरणा हि तिथेच प्रकट होते!
-सत्यजित चितळे
थंडीत धुक्याच्या रुपात दिसणारं वायुरूप पाणी, थंडीचा कडाका वाढवणारं पण उघड्या अंगाला किंचित उब देणार धुकं, ते द्रवरूप झालं कि पाना पानांवर जमा होणारे दवबिंदू- पाण्याच्या स्वाभाविक गुणधर्मानुसार गोलाकार मोत्याच्या टपोऱ्या गेन्दांसारखे, पानांचा रंग आणखीनच खुलवणारे! पावसाळ्यात पडणारे पाण्याचे टपोरे थेंब, कधी भुरभूर तर कधी नखशिखांत भिजवून टाकणारे, कधी गोठून गारांच्या रूपात बरसणारे; मातीत मिसळून जीवन देणारे पाणी, त्याच मातीच्या कणांना सामावून घेऊन गढूळ रंगात वाहणारं पाणी! मानसानं धरणाच्या रूपात अडवल्यावर विस्तीर्ण जलाशयाचं रूप घेणारं, मनाला सुखावणार पाणी; पूजेच्या आधी आचमन करताना हातात घेतलं की मनात उदात्त भाव प्रसवणारं पाणी, साक्षात तेजाचा अवतार असणाऱ्या प्रकाशाचं पृथक्करण करून त्याच्या रंग छटा दाखवण्याचा सामर्थ्य असलेल पाणी! उंचावरून धबाबा कोसळणाऱ्या धबधब्यातील धारेपासून विलग होणारे पाण्याचे थेंब, धरणातून उगम पावणाऱ्या बंद नलिकेतून वाहत जाऊन आपली उर्जा टर्बाइनला मुक्तपणे बहाल करणार पाणी! तोंडात घेववत नाही पण नजर ठरत नाही अस विशाल रूपातलं लाटा पालावणार समुद्राच पाणी! जीवनाचा मुख्य आधार असलेलं हे एक महाभूत.
याचा एक महत्वाचा गुणधर्म हा की याला स्वत:चा असा रंग नाही, वेगळी अशी स्वत:ची चव किंवा वास नाही. प्रत्येकाच्या शरीरात त्याचा वास आणि एक स्त्रोत असलेला. प्रवाह हा याचा धर्म पण प्रत्येक व्यक्ती एक जलकुंभ असावा असा दुहेरी गुणधर्म असलेल हे एक महाभूत.
जीवन प्रवाही असावं कारण तो जलतत्वाचा धर्म आहे, माणसाला प्रवाहित होताना अनेक माणसं म्हणजेच जलकुंभ भेटावेत हा निसर्गनियमच. सर्वच व्यक्तीमधला जलस्त्रोत हा मुळात रंगहीन, पण संस्कारांचं अमृत किंवा वृथा अभिनिवेशाचं आणि किल्मिशाच विष यापैकी एक मिसळलेला. जीवनाच्या प्रवासात संपूर्ण अमृतकुंभ भेटणं हा एक दुर्मिळ योगायोगच. काही कुंभ नुसतेच तात्कालिक तहान भागवणारे तर काही चक्क विषाचे! घोट घेतल्याशिवाय आणि चव घेतल्याशिवाय कळत नाहीत असे. समाजात मिसळताना असा विषाचा घोट प्रसंगी घेतलाच तर तीन उपाय उरतात. त्याचा दाह सहन न झाल्यामुळे ते सांडत फिरावं आणि आणखीन पसरावावं हा पहिला मार्ग, ते विष उरी बाळगून दूर एकांतात निघून जाणं हा दुसरा तर आपल्यातील अमृत्तत्वानं ते विष पचवून टाकून त्या विषाचं अमृतात परिवर्तन करणं हा तिसरा.
हा तिसरा मार्ग महाकठीण, ती एक साधनाच आहे. पण आपल्यातील साध्या जाल्स्त्रोताचा अमृतघट बनवण्याची ईश्वरदत्त प्रेरणा हि तिथेच प्रकट होते!
-सत्यजित चितळे
No comments:
Post a Comment