धागा धागा अखंड विणूया:

धागा धागा अखंड विणूया:

हिरेन कपाडिया हा माझा इंजिनियरिंग कॉलेज मधला मित्र. मुळचा राजकोटचा, १२वी मुंबईतून करून मग इंजिनियरिंग साठी पुण्यात आला. ग्रॅज्युएशन झाल्यावर काही काळ मुंबई मध्ये व्यवसाय करून मग राजकोट मध्ये जाऊन स्थिरावला. इंजिनियरिंग करत असताना मनीषाच्या प्रेमात पडला. त्यांचा आमच्या दृष्टीने फेअर असलेलं अफेअर २ वर्ष चाललं आणि त्याचं विवाहात रुपांतर झाल. त्यानंतर म्हणजे आता २० वर्षे त्याची भेट झाली नाही. नुकतंच फेसबुक ने आमची पुन्हा भेट घडवून आणली आणि त्याची पुन्हा नव्याने ओळख झाली! योगायोगाने कामानिमित्त राजकोटला जायची संधी अगदी लगेच आली आणि मी त्याला त्याविषयी सांगितले. अनेक वर्षानी भेट होण्याचा योग असा अगदी जुळून आला. राजकोटला गेल्यावर संध्याकाळी जेवायचं निमंत्रणही मी मानिषभाभींकडून पदरात पडून घेतलं ( तसं कोणी ‘आग्रहानं’ बोलावलं तर उगाच नको नको म्हणणं वाईट दिसत ना, म्हणून) आणि राजकोटला पोचल्यावर एका संध्याकाळी त्याच्या घरी दाखल झालो.

प्रशस्त बंगला, दारी गजांतलक्ष्मीचं आधुनिक रूप असलेली इम्पोर्टेड गाडी, मोठा दिवाणखाना आणि विविध सजावटीच्या वस्तूंनी नटलेली शोकेस यावरून त्याच बहरलेल कर्तुत्व दिसून येत होत. हिरेन आणि मनीषाभाभींनी माझं स्वागत केल. वयानुसार थोडे पांढरे झालेले केस आणि लागलेला चष्मा या व्यतिरिक्त हिरेनमध्ये काहीही बदल झालेला नव्हता. नाही म्हणायला काळ्या पडलेल्या दातांवरून मावा खाण्याची सवय त्याला जडलेली दिसत होती. अनेक वर्षानी भेटल्यावर आम्हाला स्वाभाविक आनंद झाला. हिरेन मुंबई- पुण्याकडे शिकल्यामुळे आणि भाभी पुण्याच्याच असल्यामुळे आमचे बरेचसे संभाषण पुण्याभोवती आणि मराठीतूनच सुरु झाले. त्याची दोन चुणचुणीत मुले ‘हेलो अंकल’ म्हणून नमस्कार करून जेवायला आमच्याबरोबर येऊन बसली. कॉलेजमधील आठवणींपासून ते राजकारणापर्यंत सर्व विषयावरील गप्पांमध्ये खास सौराष्ट्रातील पदार्थांनी नटलेल ताट केव्हाच संपून गेलं.

जेवणानंतर आम्ही दिवाणखान्यात जाऊन बसलो. गप्पांच्या शेवटच्या चरणात थोडा वेळ जाणार म्हणून कॉफी आली. बहुतेक सर्व आठवणी उजळून झाल्याच होत्या त्यामुळे संभाषणाच्या मध्ये थोडी गॅप पडली होती. ‘रितेश भेटला होता कारे एव्हढ्यात?’ मी त्याला विचारलं. ‘कोण रितेश गांधी?’ हिरेनने प्रतिप्रश्न केला. पण हा प्रश्न विचारताना त्याच्या चेहऱ्यावर तिरस्काराची रेष स्पष्टपणे उठलेली मला दिसली. कॉफी ढवळताना भाभींचा हात थोडा वेळ थांबलाय हे मला जाणवलं. ‘काही तरी गडबड दिसते आहे, उगाच मिठाचा खडा पडावा तसा हा प्रश्न विचारला’ माझ्या मनात आल. ‘हो रितेश गांधी’ मी पडेल आवाजात उत्तर दिल, “ अजिबात भेटला नाहीये” हे उत्तर ऐकण्याची मानसिक तयारी करून.

रितेश गांधी आमचा आणखीन एक मित्र. तो मुंबई चा होता आणि गुजराती असल्यामुळे त्याच आणि हिरेनच चांगल जमत असे. इंजिनियरिंगच शिक्षण पूर्ण झाल्यावर दोघांनी मुंबईत राहून काही व्यवसाय सुरु केल्याच आम्हाला माहित होत. पण पुढे काय झाल या विषयी काहीच माहित नव्हती. तस त्याची भेट सुद्धा फेसबुक माध्यमातून नुकतीच दोन वर्षापूर्वी पुन्हा झाली होती. सध्या मात्र आम्ही दोघ महिन्यातून एकदा भेटत होतो.

हिरेन ने एक दीर्घ श्वास घेतला. ‘ नाही भेटला बर्याच वर्षात....तुला आठवतंय, इन्जीनीयरिंग नंतर आम्ही एकत्र व्यवसाय सुरु केला होता.’ हिरेन सांगू लागला. त्यांचा व्यवसाय चांगला चालू झाला, एक दोन वर्षात त्यांनी चांगला जम बसवला. पण मग कुरबुरींना सुरुवात झाली. सुरु झाल्यापासून चार वर्षांनी अखेरीस त्यानी वेगळ होण्याचा निर्णय घेतला. या चार वर्षातील बर्याचशा वाईट अनुभवांचा तपशीलवार इतिहास हिरेनने मला सांगितला. ‘तू आम्हाला दोघांना ओळखतोस म्हणून तुला सर्व सांगितल. नाही तर इतक खोलात मनीषा शिवाय कोणालाच माहित नाहीये.’ हिरेन ने खुलासा केला. ‘अर्थात जे घडल त्यात रितेशची फारशी चूक नव्हतीच असही मला वाटतंय, पण जाऊदे झाल ते झाल, आता वाटून काय उपयोग ?’ हिरेन खिन्नपणे म्हणाला. त्याच्या कथनात फार जास्त नकारात्मकता होती आणि मला त्यातल काहीच घ्यायचं नव्हत. त्यामुळे मी ‘ अस!, जाऊदे रे’ या पलीकडे काहीच बोललो नव्हतो. पण त्याच कथानक संपल्यावर मी ठरवून एक खबरदारी घेतली. त्यान आजवर बाळगलेल हे नकारात्मक गोष्टींच गाठोडं पुन्हा वळण्यापासून त्याला परावृत्त केल. डोक्यावरच मोठ्ठ ओझं उतरल्यामुळे हिरेन जरा मोकळा झाल्यासारखा वाटला.

‘तू भेटलास रितेश ला एव्हढ्यात? ‘ हिरेनन मला विचारलं. ‘ हो, रितेश आता पुण्यात असतो. ट्रेडिंग करतो. आम्ही भेटतो महिन्यातून एकदा. गेल्याच महिन्यात तो तुझी आठवण काढत होता’ शेवटच वाक्य धादांत खोट आहे हे माहित असूनही मी बोलून गेलो, मुद्दामहून. ‘त्याचा फोन नंबर देशील?’ हिरेन ने प्रश्न केला. मी त्याला फोन नंबर दिला. थोड्या वेळाने दोघांचा निरोप घेतला, पुण्याला घरी यायचं निमंत्रण दिल आणि त्याच्या घरातून बाहेर पडलो.

दुसर्या दिवशी पुण्यात पोचल्यावर ठरवून रितेश ला फोन केला. ‘ हिरेनच्या घरी जाऊन आलो. तो तुझी आठवण काढत होता.’ दुसरा धादांत खोट वाक्य. पण रितेशचा स्वर या वाक्यानंतर आनंदलेला वाटला.

बरोबर एका आठवड्याने संध्याकाळी हिरेनचा फोन आला. आपला खोटेपणा उघडकीस येणार का काय अशी शंकेची पाल चुकचुकली. फोन उचलला. पलीकडून हिरेनचा आनंदित आवाज आला. ‘ गेस, आज कोण माझ्या घरी आलंय?’ मी निशब्द झालो. ‘ रितेश......थॅंक यू, तुझ्यामुळे आम्ही आज परत भेटतोय’ माझा माझ्या कानांवर विश्वास बसला नाही. माला जसा हव तस घडल. माझी दोन वाक्य या दोघांना परत जोडून आणण्यात यशस्वी ठरली होती. हिरेन आणि रितेश च्या मैत्रीतील काही धागे उसवले होते ते पुन्हा शिवण्यात मला यश आल होत. अशी अनेक नाती जोडणारे, मनाला झालेल्या भळभळणार्या जखमा हळुवार शिवणारे, टाके घालणारे काही लोक माझ्या आयुष्यात आले, मी त्यांना जवळून बघितलं हे माझ सौभाग्य, त्यातूनच मला नकळत ही प्रेरणा मिळाली आणि एक तरी तुटलेला दुवा पुन्हा जोडू शकलो म्हणून मला अतिशय आनंद झाला.

टी.व्ही. वर त्याच वेळेस जाट आंदोलनात होरपळून गेलेल्या हरियाणातल्या बातम्या दाखवत होते. त्या बघता बघता मला झालेला आनंद पार गळून पडला आणि त्याची जागा विषण्णतेनी घेतली. विविध समाजानी अरक्षणासाठी केलेली आंदोलने, नव्याने उफाळून आलेले सामाजिक वाद यांच्या बातम्यांनी मन व्यथित होतच. स्वार्थी राजकारण आणि संकुचित मानसिकतेतून व्यक्त होणारा अभिनिवेश आणि त्यातून होणारा असा निष्फळ वांशिक संघर्ष हा आपल्या एकसंध समाजाची लक्तरं करतोय. विविधतेन नटलेल्या समाजाला एकात्म बनवण्यासाठी संत महंत आणि देशभक्तांनी अथक प्रयत्न केले आणि प्रसंगी बलिदानही दिल. त्या सर्वांच्या प्रयत्ना विरुद्ध दुफळीची बीजे पेरून समाजाची घट्ट असलेली विण उसवू पाहणारी नतद्रष्ट लोकांची पलटणच कार्यरत झालेली दिसून येते. त्यांचे दुष्ट हेतू उधळून टाकायला हवेत. सौहार्दाचे उसवलेले टाके पुन्हा घालायला हवेत. प्रादेशिक अस्मिता असावी पण ती आपल्याच मुळावर येत नाही ना ही जाणीवही ठेवायला हवी. ज्यांना याची जाणीव आहे त्या प्रत्येक देशभक्त नागरिकाने यासाठी जागरूक राहायला हवे. एकसंध आणि एकात्म समाजाच्या निर्मितीसाठी धागा धागा विणत रहायला हवे.