अज्ञानात सुख असतं?

डोंगरी किल्ल्याला सामान्यपणे एकापेक्षा अधिक वाटा असतात. सिंहगडाला  अश्या काही ज्ञात वाटा आहेत. त्यातलीच एक वाट वार्याच्या बुरुजाकडून चढणारी चोरवाट . शेवटच्या टप्प्यात डोंगराला सरळ अंगावर घेऊन चढणारी वाट. गडकरी ग्रुप तर्फे गेली काही वर्षे होळी पौर्णिमेच्या रात्री चंद्र उगवताना या वाटेने चढाई होते. संध्याकाळी पायथ्याशी आतकरवाडीत जमायचं, आणि नेहमीच्या वाटेन सुरुवात करायची. मेटावर पोचून सार्वजण एकत्र झाले की गडाला वेढा घालत निघायचं. वार्याच्या बुरुजाच्या खालच्या मेटापर्यंत पोचेपर्यंत क्षितिजावर तेजस्वी पूर्णगोलाकार चंद्राच आगमन होत. इथे मेटावर वस्तीला असणारे लोक होळीची पूजा बांधून होळी पेटवतात. डोंगराच्या धारेवर पेटलेली हि होळी वार्याबरोबर ‘फुर फुर’ आवाज करत वेगानं हविर्भाग गिळते, तिला नमस्कार करून सरळ डोंगर धारेवरची वाट धरायची. आता चंद्र गडाच्या मागे गेलेला असतो. उजवीकडच्या दरीत गडाची सावली पडल्याने मिट्ट काळोख पसरलेला असतो. घामाघूम होत आणि धापा टाकत चढत असताना या दरीतील मेटावरची होळी पेटलेली दिसते. कागदावर रंगवता येणार नाही अश्या काळ्या रंगावर त्या होळीच्या तेजस्वी पिवळ्या, लालसर ज्वाळा उठून दिसतात. त्याकडे बघत थोडा दम खावा आणि मग मनोमन डोंगर कडा चढण्याची तयारी करावी. या पुढची वाट दरीत सरळ उतरणाऱ्या प्रस्तरावरून जाते. कुठे कुठे जेमतेम पाउल मावेल एवढीच पायवाट . पावसाळ्यात वाढलेला आणि आता वाळून काटक्या झालेल्या झुडूपांमुळे आणि अंधारामुळे दरीची खोली जाणवत नाही. मग येतो सरळसोट उभा कडा. त्याच्या खोबणीतून चारी पाय रोवत वर चढलं की थेट गडाचा माथा. डावीकडे वार्याचा किंवा कलावंतीणीचा बुरुज आणि उजवीकडे डोणागीरीचा रौद्रभीषण कडा. पौर्णिमेचा चंद्र आता चांगलाच वर आलेला असतो आणि त्याच्या शीतल प्रकाशात न्हाऊन निघताना आपण मोठ्ठी कामगिरी पार पडल्याचा आनंद मनाला सुखावून जातो. ‘माहित नव्हत हे असल काहीतरी आहे म्हणून, आधी सांगितल असत तर आलोच नसतो’- पहिल्यांदाच हा अनुभव घेणार्यांचे हे बोल ठरलेलेच. अश्या लोकांना आधी कल्पना देण्याच पापकर्म नेहमीचा गडकरी कधीच करत नाही. कारण अज्ञानातल सुख त्याने अनुभवावं असा त्याला वाटत असत.

जगावेगळा आनंद मिळवण्यासाठी अनेक वाटा असतात. त्यामध्ये अनेक आव्हानं सृष्टीन मांडून ठेवली आहेत. त्यातील सगळ्याचीच माहिती करून घेऊन मग पाउल टाकायचं ठरवलं तर पाउल पुढे पडणारच नाही. आव्हानं स्वीकारण्याची आवड असलेल्यांना असा गृहपाठ करत बसण जमतच नाही. आपण केलेल्या धाडसाचा परिणाम जो काही होईल तो स्वीकारायची त्याची तयारी असते. आणि परिणाम जेव्हा अपेक्षेइतका किंवा सरस होतो तेंव्हा नकळत वाटून जात कि अज्ञानात सुख असतं.

प्रवास केलाच नाही असा माणूस विरळा. ज्या वाहनान प्रवास करतो त्याची देखभाल निट केली आहे की नाही हे तपासलंय का? असा प्रश्न त्या वाहनात बसणार्याला विचारु नये. त्याचा प्रवासातला वेळ काहीही नसताना उगाचच अधिरतेत जायचा, कधी पोचणार म्हणून ! तीथेही अज्ञानात सुख असतच!

एकदा एका परिसंवादात एका प्रथितयश उद्योजकाची मुलाखत ऐकली. मुलाखत कर्त्यान प्रश्न विचारला “ उद्योगासंबंधी सर्व कायद्यांची माहिती तुम्ही कशी मिळवलीत?” उद्योजकान मिश्कील उत्तर दिल, तो म्हणाला “ मी कुठलीच माहिती आधी मिळवत बसलो नाही. गरज पडली तशी माहिती होत गेली. माझ्या सुदैवाने मी कशात अडकलो नाही. मी जर सर्व कायदे आधी वाचत बसलो असतो तर नोकरीच केली असती! अज्ञानात सुख असतं असा माझं म्हणण आहे!”

कॉलेज मध्ये असतना माझ्या एका मित्राच्या आजोबांना घशाचा कर्करोग असल्याच निदान झालं. “मला फार काही सांगू नका मी उगाच घाबरून जाईन. अज्ञानातच सुख आहे असे ते वर वर म्हणायचे. अॅलोपॅथीचे उपचार घेण्याच त्यानी नाकारलं. मग स्वत: चा अभ्यास करून त्यानी त्यांचा दिनक्रम बदलला, काही पथ्य  ठरवली आणि औषधही. त्या आजारातून ते पूर्णपणे बरे झाले. कायम अज्ञानी राहण्याचं त्यानी नाकारलं आणि ज्याविषयी अज्ञान, त्याच पूर्ण ज्ञान घेऊनच ते जास्त सुखी झाले.

माझ्या एका मित्राने वार्याच्या वाटेन सिंहगड चढण्याचा कार्यक्रम जेंव्हा पहिल्यांदाच केला तेंव्हा तो मनोमन सुखावला. त्याचा केवळ त्याच्या क्षमतेवर विश्वास वाढला इतकाच नाही तर देवावरच्या श्रद्धाही बळकट झाल्या. पण इतक करून तो थांबला नाही. एकदा दिवसा पूर्ण उजेडात तो त्या वाटेन जाऊन आला. अज्ञानी असताना जो पराक्रम त्यान केला त्या भवतालाच त्यान आकलन करून घेतलं आणि तो आणखीन सुखावला. अज्ञानात सुख असतं हे काही प्रमाणात खरय पण म्हणून नेहमीच अज्ञानी राहायचं का? या प्रश्नच उत्तर त्यान त्याच्या कृतीतून दिल.

अज्ञानातलं सुख अनुभवणारे पण कायम अज्ञानी न राहण्यासाठी धडपड करणारे माझे असे अनेक गुरु आहेत. आपल्याला एखाद्या विषयातल काही कळत नाही असा लक्षात आल्यावर त्यांची उमेद वाढते. मिळेल तिथून ते त्या विषयाची माहिती गोळा करायला लागतात. आपल्या क्षमतेइतका माहितीचा साठा त्यांच्या जवळ गोळा होतो आणि मग त्या विषयावर भाष्य करताना त्यांच्यातील वेगळेपण जाणवायला लागत. अज्ञानात सुख असतं या वाक्प्रचाराचा वेगळाच अर्थ त्यांच्या कृतीतून ध्वनित होताना दिसतो.